اقسام فعل ازنظر زمان:

الف)فعل ماضی ( گذشته)     ب) مضارع ( حال)    ج) مستقبل ( آینده)

مضارع) فعل مضارع :فعلی است که بر انجام کاری یا روی دادن حالتی وصفتی در زمان حال یا آینده دلالت می کند.

 

 

فعل مضارع سه قسم است:

 

  مضارع اخباری

 

  مضارع التزامی

  مضارع مستمر(جاری)

 

1-مضارع اخباری: مضارع اخباری بر انجام کاری در زمان حال به طور قطعی به کار می رود. 

 

مضارع اخباری به کمک بن مضارع فعل مورد نظر و پیشوند(می) و  شناسه هاساخته می شود. : می+ رو + م= می روم

 

می روم            می رویم 

 

می روی           می روید

 

می رود             می روند 

 

2- مضارع التزامی: 

 

مضارع التزامی فعلی است که بر انجام کاری در زمان حال یا آینده همراه با شک و تردید،آرزو،شرط دلالت دارد.

 

طریقه ی ساخت آن:هر گاه به جای «می» درمضارع اخباری «بِ»قرار دهیم ،فعل به صورت مضارع التزامی در می آید.مثال:

 

« می رود » مضارع اخباری است.

 

«  برود  » مضارع التزامی است

 

بروم              برویم 

 

بروی             بروید 

 

برود              بروند 

 

3- مضارع مستمر(در جریان): مضارع جاری(ملموس) برانجام کاری یاروی دادن حالت وصفتی در زمان حال به صورت مستمر دلالت دارد.

 

مثال: حسین دارد می نویسد.

نکته1:فعل مضارع اخباری و التزامی گاهی در مفهوم آینده نیز به کار می روند:فردا به مدرسه می روم/شاید فردا به مدرسه بروم.

نکته2:گاهی پیشوندهای مضارع اخباری و التزامی(می،بِ)حذف می شوند که در این صورت باید از مفهوم جمله به زمان آن پی برد.

نکته3:در متون کهن گاهی ماضی ساده با پیشوند(بِ) همراه می شود که نباید با مضارع التزامی اشتباه گرفت.صیّاد برفت.

نکته4:فعل امر را نباید با مضارع التزامی اشتباه بگیریم زیرا:الف-فعل امر فقط در دو صغیه ساخته می شود(دوم شخص مفرد و جمع) امّا فعل مضارع التزامی در شش شخص صرف می شود.ب-فعل امر انجام کاری را از ما درخواست می کند امّا فعل مضارع التزامی بر شک،تردید،آرزو و شرط دلالت می کند.

نکته5:گاهی بین فعل کمکی مضارع مستمر(دار) و فعل اصلی فاصله می افتد در این صورت نباید آن ها را جدا از هم حساب کرد.من دارم مطلب می نویسم/فعل(دارم می نویسم)

نکته6:هنگام منفی کردن فعل مضارع التزامی پیشوند(بِ) حذف شده و (نَ)جایگزین می شود.بروم/نروم

ماضی

 

1- ماضی ساده : فعلی که از انجام کار یا روی دادن حالت در گذشته خبر می دهد.

 

                   ساخت ماضی ساده : بن ماضی فعل+ شناسه ی ماضی  مثال : رفتــــَم

نکته1:در متون کهن گاهی ماضی ساده با پیشوند(بِ) همراه می شود که نباید با مضارع التزامی اشتباه گرفت.صیّاد برفت.

نکته2:مهم ترین علامت ماضی ساده نداشتن علامت است.

 

2-ماضی نقلی(گذشته زنده) : فعلی که در گذشته شروع شده و ادامه دارد یا آثارش تا زمان حال باقی است.

 

 ساخت ماضی نقلی : بن ماضی فعل + ه + (ام،ای،است،ایم،اید،اند) مثال : رفته ا َم

نکته1: بن ماضی + ه  را صفت مفعولی هم می گویند.دید+ه=دیده

 

نکته2:فعل کمکی زمان ماضی نقلی(است)می باشد که با گذشت زمان حذف شده و فقط در سوم شخص مفرد باقی

مانده است:رفته است.

شنیده استم/شنیده استی/شنیده است  

شنیده استیم/شنیده استید/شنیده استند             

 

 

3-ماضی استمراری(گذشته پیوسته) ،آن است که دلالت کند بر صدور فعل در زمان گذشته به طریق استمرار و تکرار و تدریج .ساخت آن:می +ماضی ساده/می رفتم. 

نکته1:پیشوند دو زمان(مضارع اخباری) و (ماضی استمراری) (می) بوده و وجه تمایز

آن ها بن های فعلی هر کدام می باشد.

نکته2:در متون کهن گاهی زمان ماضی استمراری با پیشوند(همی) یا پسوند(ی) نیز می آمد.

مثال:همی رفتند/رفتندی

نکته3:اکثر فعل هایی که بن ماضی آن ها به (ید) ختم می شود ماضی استمراری سوم شخص مفرد آن ها با مضارع اخباری دوم شخصشان یکی است.مثال:می دوید

برخی از این افعال عبارتند از:کشید،دوید،رسید،خرید،بُرید،جوید،جهید،خزید،پرید،لغزید،لرزیدو...

4-ماضی مستمر(در جریان):فعلی که در گذشته درحال وقوع بوده و توسط فعل دیگری قطع

شده‌است.ساختار:داشتم،داشتی،داشت..+ماضی استمراری/داشتم می رفتم

 

5-ماضی بعید (گذشته دور):فعلی که در گذشته دور اتّفاق افتاده است.

 

• ساختار: صفت مفعولی (بن ماضی + ه) + بودم،بودی،بود.../رفته بودم

6-ماضی التزامی(گذشته درخواستی):برای بیان کاری در گذشته همراه با احتمال، آرزو، یا التزام به‌کار می‌رود.

 

• ساختار: صفت مفعولی (بن ماضی + ه) + باشم،باشی،باشد.../رفته باشم

 

 

 نکته1:در زمان های فعل شش زمان دارای فعل کمکی(معین)هستند:مستقبل،ماضی نقلی،ماضی بعید،ماضی التزامی،ماضی مستمر،مضارع مستمر.

نکته 2:در بین زمان ها در ساختار سه زمان صفت مفعولی کاربرد دارد:ماضی نقلی،ماضی بعید،ماضی التزامی

نکته3:در انواع ماضی تنها زمانی که شناسه سوم شخص مفرد آن تهی نیست «ماضی التزامی » می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نظرات شما عزیزان: